Bài giảng Ngữ văn Lớp 6 Sách Kết nối tri thức với cuộc sống - Bài 3: Yêu thương và chia sẻ - Văn bản "Gió lạnh đầu mùa"

Em có biết những hình ảnh này ở đâu không? Em có cảm xúc, suy nghĩ gì sau khi xem các hình ảnh đó? 
Kể về một sự giúp đỡ, chia sẻ mà em đã từng dành cho ai đó hoặc từng được đón nhận. Chia sẻ cảm xúc của em trong tình huống đó. 
Gió lạnh đầu mùa 
- Thạch Lam - 
I.TÌM HIỂU CHUNG 
Nguyễn Tường Vinh 
Tên khai sinh 
1910 - 1942 
Năm sinh – năm mất 
Quê quán 
1 . Tác giả 
Hà Nội, lúc nhỏ sống ở Cẩm Giàng Hải Dương 
Sáng tác ở nhiều thể loại (tiểu thuyết, truyện ngắn, tùy bút,...) song thành công nhất vẫn là truyện ngắn 
2 . Tác phẩm 
- Gió lạnh đầu mùa là một trong những truyện ngắn xuất sắc viết về đề tài trẻ em của Thạch Lam. 
PTBĐ: 
Tự sự + miêu tả 
Thể loại: truyện ngắn 
Bố cục 
+ Đoạn 1: Từ đầu... Sơn thấy mẹ hơi rơm rớm nước mắt : Sự thay đổi của cảnh vật và con người khi thời tiết chuyển lạnh; 
+ Đoạn 2: Tiếp... trong lòng tự nhiên thấy ấm áp vui vui : Sơn và Lan ra ngoài chơi với các bạn nhỏ ngoài chợ và quyết định cho bé Hiên chiếc áo; 
+ Đoạn 3: Còn lại: Thái độ và cách ứng xử của mọi người khi phát hiện hành động cho áo của Sơn. 
II.ĐỌC HIỂU VĂN BẢN 
1. Hai chị em (Nhân vật Sơn và Lan) 
a. Buổi sáng khi ở trong nhà 
THẢO LUẬN NHÓM ĐÔI 
Sau khi đọc VB Gió lạnh đầu mùa , em thấy gia đình Sơn có điều kiện như thế nào? Dựa vào đâu em có nhận định đó? 
CUỘC SỐNG CỦA CHỊ EM SƠN 
C ó vú già 
Cách xưng hô: mẹ Sơn gọi con gái là “cô Duyên”, Sơn gọi mẹ là “mợ”. 
Cho những người nghèo khổ vay mượn 
Nhiều quần áo đẹp, mới, lành lặn, ấm áp 
Cuộc sống sung túc, giàu có 
Chỉ ra các câu văn miêu tả ý nghĩ của Sơn khi nghe mẹ và vú già trò chuyện về chiếc áo bông của em Duyên; khi Sơn nhớ ra cuộc sống nghèo khổ của mẹ con Hiên. Những suy nghĩ, cảm xúc ấy giúp em cảm nhận được gì về nhân vật này? 
- Khi nghe mẹ và vú già nói chuyện về em: 
+ Sơn nhớ em, cảm động và thương em quá ; 
+ Sơn thấy mẹ hơi rơm rớm nước mắt . 
Gia đình sung túc, giàu tình cảm, lòng trắc ẩn. . 
=> 
b. Khi ra ngoài chơi với các bạn nhỏ nghèo ở chợ 
Khi ra chợ chơi với các bạn nhỏ nghèo khổ, thái độ của chị em Sơn và Lan như thế nào? 
- Thái độ: Sơn và chị vẫn thân mật chơi đùa với, chứ không kiêu kỳ và khinh khỉnh như các em họ của Sơn 
Khi thấy Hiên đứng nép một chỗ không ra chơi cùng , chị em Sơn và Lan đã làm gì? 
+ Gọi ra chơi; 
+ Hỏi: “Áo lành đâu không mặc?”; “Sao không bảo u mày may cho?” Câu hỏi có sự phát triển theo câu trả lời của Hiên Quan tâm thật lòng ; 
+ Quyết định đem cho Hiên chiếc áo: chợt nhớ ra mẹ cái Hiên rất nghèo , thấy động lòng thương , một ý nghĩ tốt bỗng thoáng qua trong tâm trí . 
tình cảm trong sáng của trẻ thơ, tâm hồn nhân hậu của chị em Sơn 
c. Chiều tối khi trở về nhà 
Chiều tối về, khi nghe vú nói Sinh sẽ mách mẹ đánh đòn chị em Sơn vì cho áo bông thái độ cử chỉ và hành động của hai chị em ra sao? 
- Ngây thơ, sợ hãi, đi tìm Hiên để đòi áo 
 Lúc đó mới hiểu mẹ rất quý chiếc áo bông ấy; vẫn có sự trẻ con: đã cho bạn rồi còn đòi lại. 
Lối miêu tả chân thực, tự nhiên của Thạch Lam khi khắc họa nhân vật trẻ em. 
+ Hành động vội vã đi tìm Hiên để đòi lại chiếc áo bông cũ có làm em giảm bớt thiện cảm với nhân vật Sơn không? Vì sao? Nếu là Sơn, em sẽ làm gì? 
2. Nhân vật Hiên và những đứa trẻ nghèo 
a. Không gian/ khung cảnh 
Không gian xung quanh khi Sơn và chị Lan đi chơi với những đứa trẻ khác được miêu tả như thế nào? 
+ Chợ vắng không, mấy cái quán chơ vơ lộng gió, rác bẩn rải rác lẫn với lá rụng của cây đề 
+ Mặt đất rắn lại và nứt nẻ những đường nho nhỏ, kêu vang lên tanh tách dưới nhịp guốc của hai chị em 
=> Yên ả, vắng lặng, nghèo, lại thêm mùa đông càng khắc họa sâu về tình cảnh khốn khó. 
b. Dáng vẻ 
+ mặc không khác ngày thường , vẫn những bộ quần áo màu nâu bạc đã vá nhiều chỗ ; 
+ môi tím lại , qua những chỗ áo rách, da thịt thâm đi ; 
+ mỗi cơn gió đến , run lên , hàm răng đập vào nhau 
c. Thái độ 
+ đương đợi Sơn ở cuối chợ để chơi đánh khăng, đánh đáo 
+ đều lộ vẻ vui mừng, nhưng chúng vẫn đứng xa, không dám vồ vậpnhư biết cái phận nghèo hèn của chúng vậy ; 
+ giương đôi mắt ngắm bộ quần áo mới của Sơn 
“giương”: ngước lên và mở to có sự chú ý đặc biệt 
“ngắm”: nhìn một cách tập trung, có sự yêu thích, ước mong 
=> Một bộ quần áo mới mà được chú ý đặc biệt và ước mong Càng khắc họa đậm hơn sự nghèo khó 
d. Nhân vật Hiên 
- Từ nãy vẫn đứng dựa vào cột quán , co ro đứng bên cột quánTừ nãy : thời gian dài, co ro : lạnh phải khúm người lại Vừa lạnh, phải chịu trong thời gian dài, lại còn có thêm mặc cảm: đứng ẩn nấp “dựa vào cột quán”; 
- Gọi không lại 
- Chỉ mặc có manh áo rách tả tơi, hở cả lưng và tay 
- Khi được hỏi bịu xịu trả lời: mặt xị xuống, thường đi kèm những lời có ý buồn tủi mặc cảm, có sự tủi thân, như sắp vỡ òa. 
Hãy chỉ ra một vài điểm giống nhau và khác nhau giữa hai nhân vật Cô bé bán diêm và bé Hiên, điền vào phiếu học tập. 
Nội dung so sánh 
Hiên 
Cô bé bán diêm 
Cô bé bán diêm 
Giống nhau 
Khác nhau 
Tên gọi 
Cách đối xử của người thân và mọi người xung quanh 
Công việc 
Kết thúc 
Nội dung so sánh 
Hiên 
Cô bé bán diêm 
Giống nhau 
Đều là những cô bé có hoàn cảnh đáng thương, nghèo khổ. 
Dáng vẻ bên ngoài: rách rưới, thiếu thôn. 
Đều được miêu tả ở thời điểm mùa đông lạnh giá. 
Nội dung so sánh 
Hiên 
Cô bé bán diêm 
Khác nhau 
Tên gọi 
- Có tên 
- Không tên 
Cách đối xử của người thân và mọi người xung quanh 
- Hiên có nhận được tình thương của mọi người: mẹ, bạn bè, 
- Cô bé bán diêm có cuộc sống bất hạnh, không nhận được tình yêu thương (bố đánh đập, mắng chửi, bị người qua lại lãnh đạm, thờ ơ. 
Công việc 
- Còn tuổi ăn, tuổi chơi, chưa phải mưu sinh vất vả. 
- Phải mưu sinh bằng nghề bán diêm và trông chờ vào sự bố thí của người khác. 
Kết thúc 
- Cái kết có hậu, Hiên có áo ấm. 
- Cái kết vừa có hậu vừa mang tính bi kịch, cô bé bán diêm chết. 
3. Hai người mẹ: mẹ của Sơn và mẹ của Hiên 
NHÓM 1+3 
THẢO LUẬN NHÓM 
Tìm hiểu về nhân vật mẹ của Hiên 
NHÓM 2+4 
Thảo luận chung cả lớp 
Tìm hiểu về nhân vật mẹ của chị em Sơn 
Bài học rút ra từ cách nghĩ, cách ứng xử của nhân vật. 
Mẹ của Hiên: 
Người mẹ nghèo khổ, mò cua bắt ốc, không đủ tiền may áo cho con. 
Cách ứng xử: 
Hành động: mang trả áo 
Lời nói 
Xưng hô 
=> Người mẹ nghèo nhưng có lòng tự trọng, dạy con “đói cho sạch, rách cho thơm”, khéo léo và biết tôn trọng người khác. 
Mẹ của Sơn: 
Giàu có, thuộc tầng lớp trung lưu . 
Cách ứng xử: 
Với mẹ con Hiên: không hề chửi bới, trách móc mà hỏi han hoàn cảnh, cho vay 5 đồng để mẹ Hiên may áo cho con. 
=> Nhân hậu, tế nhị 
Với các con: không tự tiện lấy áo cho người khác mà phải xin phép, vui vì con biết chia sẻ, giúp đỡ người khác. 
=> Vừa nghiêm khắc, vừa yêu thương 
III. 
TỔNG KẾT 
1. Nghệ thuật 
Nghệ thuật tự sự kết hợp miêu tả 
Giọng văn nhẹ nhàng, giàu chất thơ 
Miêu tả 
 tinh tế 
Khắc hoạ những con người nơi làng quê nghèo khó, có lòng tự trọng và những người có điều kiện sống tốt hơn biết yêu thương, sẻ chia. Đề cao tinh thần nhân văn,đồng cảm, sẻ chia giúp đỡ nhưng con người bất hạnh, thiệt thòi. 
2. Nội dung 
LUYỆN TẬP 
Trò chơi V òng quay văn học 
Truyện “Gió lạnh đầu mùa” viết về mùa nào trong năm? 
A. Mùa xuân 
B. Mùa hạ 
C. Mùa thu 
D. Mùa đông 
Khi tỉnh dậy, nhân vật Sơn trong truyện “Gió lạnh đầu mùa” nhận thấy điều gì? 
A. Mọi người đã ăn sáng cả rồi 
B. Mọi người đã đi làm cả rồi 
C. Mọi người đã mặc áo rét cả rồi 
D. Mọi người đang sưởi ấm bên bếp lửa 
Dáng vẻ bề ngoài của Hiên trong truyện “Gió lạnh đầu mùa” được miêu tả như thế nào? 
A. Mặc áo bông ấm, mới mua, rất đẹp. 
B. Mặc có manh áo rách tả tơi, hở cả lưng và tay 
C. Mặc áo bông có vài mảnh vá 
D. Mặc áo len đã cũ 
Khi nhìn thấy Hiên “mặc có manh áo rách”, Sơn trong truyện “Gió lạnh đầu mùa” đã thì thầm với chị Lan điều gì ? 
A. Hay cho nó cái áo bông cũ, chị ạ. 
B. Hay cho nó cái áo len cũ này, chị ạ 
C. Hay cho nó cái khăn len cũ này, chị ạ 
D. Hay cho nó đôi tất tay cũ này, chị ạ 
Trong truyện “Gió lạnh đầu mùa” khi biết hai chị em Sơn cho Hiên chiếc áo bông cũ, mẹ của hai em đã thể hiện thái độ như thế nào ? 
A. Rất tức giận, vì các con đã tự ý cho Hiên áo mà chưa xin phép mẹ 
B. Rất buồn, vì các con đã làm trái lời mẹ dạy 
C. Âu yếm ôm hai chị em vào lòng và tự hào về các con biết yêu thương, chia sẻ. 
D. Đánh mắng hai chị em vì dám cho một vật kỷ niệm thiêng liêng của gia đình 
Phương án nào nêu đúng về nghĩa của từ “hanh” ? 
A. Thời tiết khô và hơi lạnh 
B. Thời tiết khô và có gió to 
C. Thời tiết mát mẻ và có mưa phùn 
D. Thời tiết mát mẻ, có lúc có mưa dông 
Vì sao mẹ Sơn lại cho mẹ Hiên vay tiền mà không cho áo ? 
A. Vì mẹ Sơn không muốn giúp đỡ người khác 
B. Vì mẹ Sơn muốn lấy lại số tiền cho vay 
C. Vì mẹ Sơn rất quý chiếc áo là kỷ vật của em Duyên 
D. Vì mẹ Sơn muốn giữ chiếc áo là kỷ vật của em Duyên và vẫn muốn giúp đỡ mẹ Hiên 
Vì sao mẹ Hiên lại trả lại chiếc áo? 
A. Vì mẹ Hiên chê áo xấu 
B. Vì Sơn đòi lại áo 
C. Vì mẹ Hiên biết đó là kỷ vật của bé Duyên 
D. Vì mẹ Hiên nghèo nhưng có lòng tự trọng, biết mẹ Sơn chưa có sự đồng ý 
Vì sao những đứa trẻ nghèo không dám lại gần chơi với Sơn và Lan? 
A. Vì chúng không thích chơi với những người có điều kiện khá giả. 
B. Vì Sơn và Lan có thái độ khinh khỉnh 
C. Vì chúng ngại cái nghèo của mình, biết thân biết phận 
D. Cả A và B đều đúng 
Có nhiều nhân vật trẻ em xuất hiện trong truyện “Gió lạnh đầu mùa”. Hãy viết một đoạn văn (khoảng 5-7 câu) trình bày cảm nhận về một nhân vật mà em thấy thú vị. 
THANK 
YOU