Bài giảng Tin học 6 (Kết nối tri thức với cuộc sống) - Chủ đề 1: Máy tính và cộng đồng - Bài 1: Thông tin và dữ liệu

Về kiến thức : 
- Nhận biết được sự khác nhau giữa thông tin và dữ liệu 
- Phân biệt được thông tin và vật mang tin 
-Nêu được ví dụ minh hoạ mối quan hệ giữa thông tin và dữ liệu 
- Nêu được VD minh họa về tầm quan trọng của thông tin 
Về năng lực: 
- Phát triển năng lực nhận biết và hình thành nhu cầu tìm kiếm thông tin từ nguồn dữ liệu số khi giải quyết công việc (NLc). 
- Từng bước nhận biết được - một cách không tường minh - tính phi vật lí của thông tin, qua đó nâng cao năng lực tư duy trừu tượng. 
NỘI DUNG TRỌNG TÂM 
Thông tin và dữ liệu 
1 
Tầm quan trọng của thông tin 
2 
Trong cuộc sống hằng ngày, em thấy những con số, những dòng chữ, những hình ảnh trong sách, nghe tiếng chim hót, tiếng xe cộ,  Tất cả những thứ đó được các giác quan em thu nhận và não xử lí để trở thành những hiểu biết của em về thế giới xung quanh. 
1. Thông tin và dữ liệu 
Em hãy đọc đoạn văn bản sau và cho biết: Bạn Minh đã thấy gì và biết được gì để quyết định nhanh chóng qua đường? 
“Trên đường từ nhà đến trường, Minh phải đi qua nhiều ngã tư đông đúc. Để đi qua các ngã tư này, Minh phải chú ý quan sát các đèn giao thông. Khi thấy đèn có màu xanh theo hướng di chuyển của mình và các xe bên chiều đèn đỏ dừng lại hẳn, Minh biết có thể qua đường an toàn và quyết định nhanh chóng qua đường trước khi đèn chuyển sang màu đỏ”. 
Nghiên cứu và thảo luận 
Thấy gì? Biết gì 
*Điền thông tin cần thiết vào phiếu học tập hoặc vở ghi chép 
Trong ví dụ trên, theo em đâu là dữ liệu, đâu là thông tin và đâu là vật mang tin? 
1. Thông tin và dữ liệu 
Thấy gì? 
Biết gì? 
-Đường phố đông người nhiều xe 
-Có nguy cơ mất an toàn giao thông -> Phải chú ý quan sát 
-Đèn giao thông dành cho người đi bộ đổi sang màu xanh 
-Các xe di chuyển chiều đèn đỏ dừng lại 
-Có thể qua đường an toàn -> Quyết định qua đường nhanh chóng 
Dữ liệu 
Thông tin 
Vật mang tin 
Các qui định khi tham gia giao thông, luật an toàn giao thông 
Kiến thức, suy nghĩ của Minh khi đang tham gia giao thông 
-Phương tiện tham gia giao thông 
-Đèn tín hiệu giao thông 
Tấm biển chỉ đường cho em biết điều gì? 
1. Thông tin và dữ liệu 
1. Thông tin và dữ liệu 
Theo em, giữa thông tin và dữ liệu có mối quan hệ như thế nào? 
 Thông tin: là những gì đem lại sự hiểu biết cho con người về thế giới xung quanh và về chính mình. 
 Dữ liệu: được thể hiện dưới dạng con số, văn bản, hình ảnh, âm thanh,... 
 Vật mang tin: là phương tiện dùng để lưu trữ và truyền tải thông tin. Ví dụ: Giấy viết, băng đĩa, thẻ nhớ, ... 
 Thông tin có thể được biểu diễn thành dữ liệu và ngược lại, dữ liệu có thể mang đến thông tin cho con người 
1. Thông tin và dữ liệu 
Em hãy trình bày những hiểu biết về thông tin, dữ liệu, vật tin, mối liên hệ và nêu ví dụ? 
2. Tầm quan trọng của thông tin: 
2. Tầm quan trọng của thông tin: 
-Bài học lịch sử về chiến dịch Điện Biên Phủ có nhiều thông tin về địa điểm, thời gian, diễn biến trận đánh,  qua đó em biết được tinh thần dũng cảm của quân và dân ta, biết được truyền thống chiến đấu chống giặc ngoại xâm của dân tộc ta. 
Thông tin đem lại sự hiểu biết cho con người 
-Em chuẩn bị đến trường thì nghe mẹ nhắc: “Trời sắp mưa đấy nhé”. Thông tin đó làm em quay vào nhà cầm theo chiếc ô 
Thông tin có khả năng làm thay đổi hành động của con người 
 Thông tin đem lại sự hiểu biết cho con người. Mọi hoạt động của con người đều cần đến thông tin. 
 Thông tin giúp con người đưa ra những lựa chọn tốt, giúp cho hoạt động của con người đạt hiệu quả 
2. Tầm quan trọng của thông tin: 
Em hãy nêu tầm quan trọng của thông tin? 
Vật mang tin 
Dữ liệu 
Thông tin 
Tấm bảng 
-Đảo cò 
-Xuồng máy 
- 40.000đ 
- 35 phút 
Đi đảo cò bằng xuồng máy hết 40.000 đồng trong 35 phút 
LUYỆN TẬP: 
1. Em hãy ghép mỗi mục ở cột A với một mục phù hợp ở cột B 
A 
B 
KQ 
1.Thông tin 
a. Các số, văn bản, hình ảnh, âm thanh, ... 
1+ 
2.Dữ liệu 
b. Những gì đem lại sự hiểu biết cho con người về thế giới xung quanh và về chính bản thân mình 
2+ 
3. Vật mang tin 
c. Vật chứa dữ liệu 
3+ 
A 
B 
C 
LUYỆN TẬP: 
2. MỗI dòng sau đây là thông tin hay dữ liệu: 
16:00 
0123456789 
Dữ liệu 
Hãy gọi cho tôi lúc 16 giờ theo số điện thoại 0123456789 
Thông tin 
Thông tin có thể giúp cho con người: 
Nắm được quy luật của tự nhiên và do vậy trở nên mạnh mẽ hơn. 
Hiểu biết về cuộc sống và xã hội xung quanh. 
Biết được các tin tức và sự kiện xảy ra trên thế giới. 
Tất cả các khẳng định trên đều đúng. 
Mặc đồng phục. 
Ăn sáng trước khi đến trường. 
Đi học mang theo áo mưa. 
Hẹn bạn Trang cùng đi học. 
Nghe bản tin dự báo thời tiết “Ngày mai trời có mưa”, em sẽ xử lý thông tin và quyết định như thế nào? 
Ống nhòm. 
Máy đo huyết áp. 
Kính lúp. 
Chiếc nơ buộc tóc. 
Công cụ nào dưới đây được làm ra không phải để hỗ trợ con người trong hoạt động thông tin: 
Phương án nào sau đây là thông tin? 
Các con số thu thập được qua cuộc điều tra dân số. 
Kiến thức về phân bố dân cư. 
Phiếu điều tra dân số. 
Tệp lưu trữ tài liệu về điều tra dân số. 
Phát biểu nào sau đây là đúng? 
Dữ liệu chỉ có thể được hiểu bởi những người có trình độ cao. 
Dữ liệu là những giá trị số do con người nghĩ ra. 
Dữ liệu được thể hiện dưới dạng con số, văn bản, hình ảnh, âm thanh 
Dữ liệu chỉ có ở trong máy tính. 
Phát biểu nào sau đây là đúng? 
Thông tin là kết quả của việc xử l í dữ liệu để nó trở nên có ý nghĩa. 
Mọi thông tin muốn có được, con người sẽ phải tốn rất nhiều tiền. 
Không có sự phân biệt giữa thông tin và dữ liệu. 
Dữ liệu chỉ có trong máy tính, không tồn tại bên ngoài máy tính. 
Bản tin dự báo thời tiết là dữ liệu, kết luận của Khoa là thông tin. 
Bản tin dự báo thời tiết là thông tin, kết luận của Khoa là dữ liệu. 
Những con số trong bản tin dự báo thời tiết là thông tin. 
Bản tin dự báo thời tiết và kết luận của Khoa đều là d ữ liệu . 
Xem bản tin dự báo thời tiết như Hình 1, bạn Khoa kết luận: "Hôm nay, trời có mưa". Phát biểu nào sau đây đúng? 
Giấy. 
Cuộn phim. 
Thẻ nhớ. 
Xô, chậu. 
Công cụ nào sau đây không phải là vật mang tin? 
Có độ tin cậy cao , đem lại hiểu biết cho con người. 
Đem lại hiểu biết cho con người, không phụ thuộc vào dữ liệu. 
Có độ tin cậy cao, không phụ thuộc vào dữ liệu. 
Đem lại hiểu biết và giúp con người có những lựa chọn tốt. 
Phát biểu nào sau đây đúng về lợi ích của thông tin? 
Thông tin đem lại cho con người sự hiểu biết. 
Thông tin là những gì có giá trị, dữ liệu là những thứ vô giá trị. 
Thông tin có thể làm thay đổi hành động của con người. 
Sự tiếp nhận thông tin phụ thuộc vào sự hiểu biết của mỗi người. 
Phát biểu nào sau đây là sai? 
Trong truyện "Cuộc điều tra màu đỏ", sau nhiều ngày theo dõi và thu thập các dấu vết của vụ án, thám tử Sherlock Holmes đã trình bày li lẽ, kết luận Jefferson Hope là thủ phạm gây ra hai cái chết. Hãy ghép mỗi mô tả ở cột bên trái với một khái niệm phù hợp ở cột bên phải. 
Mô tả: 
Khái niệm: 
Nối 
1) Những dấu vết để lại tại hiện trường của vụ án 
a) Dữ liệu 
1 - a 
2) Cuốn sổ ghi chép của Holmes về các sự kiện 
b) Thông tin 
2 - c 
3) Những kết luận của Holmes 
c) Vật mang tin 
3 - b 
2. Tìm thông tin trò chơi cho buổi dã ngoại 
3. Tìm thông tin thời tiết để chuẩn bị trang phục 
1. Tìm thông tin phong cảnh để chụp ảnh 
4. Tìm thông tin di tích lịch sử để tham quan 
LUYỆN TẬP: 
Lớp em sắp tổ chức một buổi dã ngoại. Hãy thảo luận để đưa ra các câu hỏi giúp tìm thông tin chuẩn bị cho buổi dã ngoại đó? 
5. Tìm thông tin chuẩn bị món ăn 
Một vài câu hỏi để tìm thông tin chuẩn bị cho buổi dã ngoại là: 
Chúng ta sẽ tổ chức buổi dã ngoại ở đâu? 
Chúng ta sẽ có bao nhiêu người tham gia được buổi dã ngoại? 
Thời gian dự kiến tổ chức buổi dã ngoại là khi nào? Thời tiết hôm đó như thế nào? 
Chúng ta cần chuẩn bị đồ dùng cá nhân gì cho buổi dã ngoại (quần áo như thế nào, mang theo những vật dụng cá nhân gì,)? 
Một vài câu hỏi để tìm thông tin chuẩn bị cho buổi dã ngoại là: 
Chúng ta sẽ di chuyển bằng phương tiện gì để đến được điểm dã ngoại? 
Chúng ta sẽ chuẩn bị đồ ăn gì cho buổi hôm đó? 
Chúng ta sẽ tổ chức những trò chơi gì để buổi dã ngoại thêm sôi động? 
Thời gian kết thúc buổi dã ngoại sẽ vào khoảng mấy giờ? 
Gợi ý trả lời: 
a) Các con số trong bảng là dữ liệu 
b) Phát biểu trên là thông tin 
c) Huế ít mưa nhất vào tháng 3. Câu trả lời này là thông tin 
d) Câu trả lời ở câu c) có ảnh hưởng đến việc lựa chọn thời gian và địa điểm du lịch 
Em hãy nêu ví dụ cho thấy thông tin giúp em: 
a.Có những lựa chọn trang phục phù hợp hơn 
b.Đảm bảo an toàn khi tham gia giao thông 
Gợi ý trả lời: 
 1.a) Thông tin thời tiết giúp em lựa chọn tốt cho phục. Trước mỗi buổi tham quan, hoặc chỉ đơn giản là trước khi đi học, thông tin thời tiết giúp học sinh chuẩn bị trang phục phù hợp. Chẳng hạn vào những ngày nhiệt độ chênh lệch lớn, trời lạnh vào buổi sáng, nắng nóng vào buổi trưa thì khi đi học em cần mặc áo sơ mi bên trong áo khoác để khi nóng, bỏ bớt áo khoác ra ngoài em vẫn có trang phục phù hợp. 
1.b) Hiểu biết về luật giao thông đường bộ, để ý quan sát các đèn tín hiệu, biển báo giao thông, vạch kẻ đường sẽ giúp em đi trên đường phố tự tin hơn, an toàn hơn, nhất là tại những nút giao thông. 
VẬN DỤNG 
Em hãy nêu ví dụ về vật mang tin giúp ích cho việc học tập của em. 
Gợi ý trả lời: 
 ví dụ về vật mang tin trong học tập: sách, vở, bảng, ... là những vật mang tin 
VẬN DỤNG 
Các bạn An, Minh, Khoa thực hiện khảo sát về việc sử dụng mạng Internet. Phiếu được phát ra cho 1020 học sinh trong trường, sau khi thu phiếu và tổng hợp lại có kết quả như sau: 
VẬN DỤNG 
Mục đích sử dụng 
Số học sinh 
Tìm tài liệu học tập 
248 
Chơi game 
124 
Giải tri: Nghe nhạc, xem phim, đọc truyện 
340 
Đọc tin tức 
95 
Liên lạc với người thân 
130 
Mục đích khác 
83 
a) Bảng kết quả trên là thông tin hay dữ liệu? 
b) Bạn Khoa sử dụng bảng kết quả để trả lời các câu hỏi: 
- Các bạn sử dụng Internet nhiều nhất vào việc gì? 
- Có nhiều bạn chơi game không? 
- Kết quả như trong bảng nói lên điều gì về việc sử dụng Internet của các bạn học sinh? 
Gợi ý trả lời: 
a) Bảng kết quả là dữ liệu. 
b) Câu trả lời của bạn Khoa là thông tin. 
VẬN DỤNG 
Câu hỏi c) Bạn Khoa sử dụng bảng kết quả vẽ biểu đồ trên giấy như sau: 
Gợi ý trả lời: 
c) Tờ giấy của bạn Khoa là vật mang tin. 
Em hãy lấy ví dụ trong cuộc sống để thấy thông tin ảnh hưởng đến sự quyết định của mỗi con người. 
Gợi ý trả lời: 
 Ví dụ: Nghe thông tin dự báo thời tiết là hôm nay trời sẽ mưa, em mang theo áo mưa. 
Biết thông tin: Khi sử dụng máy tính, việc nhìn liên tục vào màn hình trong điều kiện thiếu ánh sáng sẽ làm mắt em phải điều tiết nhiều, sẽ dẫn đến giảm thị lực. Vì vậy em cần sử dụng máy tính ở nơi có đủ ánh sáng, ngồi đúng tư thế và nghỉ ngơi hợp lí. 
VẬN DỤNG 
Em hãy lấy một số ví dụ về vật mang tin mà dựa vào đó con người tìm lại được thông tin hữu ích cho cuộc sống. 
Gợi ý trả lời: 
V í dụ : nhờ vào các phiến đá khắc hình, kí hiệu của người cổ đại, con người biết được cuộc sống của người cổ đại trước đây, nhờ vào các hình khắc trên trống đồng Đông Sơn ta biết được cuộc sống văn hoá của người Việt cổ,... 
VẬN DỤNG 
Bài tập dự án. 
a) Hãy làm một cuộc khảo sát sở thích về các môn thể thao của các bạn trong lớp em để trả lời các câu hỏi sau: 
- Môn thể thao nào được nhiều bạn yêu thích nhất? 
- Môn thể thao nào có số bạn nữ tham gia nhiều nhất? 
- Có bao nhiêu môn thể thao có từ 6 bạn trở lên yêu thích? 
b) Trong bài tập dự án trên, em hãy mô tả 
- Dữ liệu gồm những gì? 
- Thông tin thu được là gì? 
- Vật mang tin là gì? 
c) Hãy nêu lợi ích của thông tin thu được từ cuộc khảo sát trên. 
Gợi ý trả lời: 
 a) Em có thể thu được dữ liệu bằng cách yêu cầu từng bạn trong lớp điền vào phiếu khảo sát về những môn thể thao yêu thích của họ. Phiếu khảo sát gồm ba mục: họ tên, giới t í nh và danh sách những môn thể thao ưa thích. 
Sau khi thu lại các phiếu khảo sát, em cần thống kê dữ liệu thành dạng bảng. Các câu trả lời là kết quả của việc xử lí bảng dữ liệu thu được. 
b) Trong bài tập dự án. 
- Dữ liệu là nh ữ ng ghi chép trên các phiếu phỏng vấn và bảng kết quả khảo sát sở thích những môn thể thao của cả lớp. 
- Thông tin là những kết luận được rút ra từ bảng dữ liệu. Các câu trả lời cho các câu hỏi ở mục a) là thông tin. 
- Vật mang tin là nh ữ ng phiếu khảo sát và tờ giấy được dùng để lập bảng. 
c) Qua bài tập dự án trên, thông tin thu được giúp em và các bạn tổ chức được các hoạt động tập thể, những trò chơi thể thao thu hút được sự quan tâm của nhiều bạn trong lớp.